Dâu tằm và những bài thuốc dân gian chữa bệnh từ dâu tằm

Dâu tằm, một loại cây quen thuộc trong đời sống hàng ngày, không chỉ mang lại những trái ngon ngọt mà còn được biết đến với nhiều lợi ích sức khỏe. Trong y học cổ truyền, dâu tằm đã được sử dụng từ lâu để điều trị nhiều loại bệnh và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Giới thiệu chung về dâu tằm

Cây dâu tằm, còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như dâu cang hay tầm tang, có tên khoa học là Morus alba L. và thuộc họ dâu tằm Moraceae. Loại cây này thường có chiều cao từ 2 đến 3 mét, với thân gỗ chắc chắn và lá mọc so le. 

Lá của cây dâu tằm có hình bầu dục, mép lá có răng cưa nhẹ, tạo nên vẻ đẹp tự nhiên và đặc trưng của loài cây này. Hoa của cây dâu mọc thành bông hoặc khối hình cầu, có màu sắc nhẹ nhàng, thường không quá nổi bật nhưng vẫn tạo điểm nhấn cho cây.

Quả dâu tằm là phần nổi bật nhất của cây, khi mới hình thành, quả có màu xanh, sau đó dần chuyển sang đỏ và cuối cùng là màu đen sẫm khi chín. Những quả này không chỉ được ưa chuộng để ăn tươi mà còn được sử dụng để làm thuốc, chế biến thành rượu, hoặc bảo quản dưới dạng khô. 

Quả dâu tằm rất ngon và có hương vị ngọt chua, khiến chúng trở thành một món ăn yêu thích của nhiều người. Cây dâu tằm ưa thích môi trường ẩm ướt và ánh sáng, thường được trồng ở các bãi sông, đất bằng, hoặc những vùng cao nguyên. 

Thời gian thu hoạch quả dâu tằm thường diễn ra từ tháng 5 đến tháng 7 hàng năm. Những quả chín được hái khi đã chuyển sang màu đen, đảm bảo độ ngọt và chất lượng tốt nhất. Quả dâu tằm không chỉ thơm ngon mà còn rất giàu dinh dưỡng. 

Trong quả dâu chứa nhiều thành phần có lợi cho sức khỏe như đường, protein, acid hữu cơ, vitamin B1, vitamin C, carotene, chất chống oxy hóa, và chất xơ. Những dưỡng chất này không chỉ giúp cung cấp năng lượng mà còn có tác dụng tích cực trong việc cải thiện sức khỏe.

Theo y học cổ truyền, quả dâu chín còn được gọi là tang thầm, có vị ngọt và tính mát. Loại quả này được coi là một vị thuốc quý, với nhiều công dụng như bổ huyết, bổ can thận, nhuận tràng và giải khát, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tổng thể của con người.

Tác dụng của dâu tằm

Quả dâu tằm không chỉ được yêu thích vì hương vị thơm ngon mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe tuyệt vời. Một trong những tác dụng nổi bật nhất của dâu tằm là hỗ trợ tiêu hóa. 

Nhờ chứa một lượng lớn chất xơ, quả dâu tằm giúp cải thiện chức năng của đường ruột, giúp giảm thiểu các vấn đề như táo bón, đau quặn bụng và đầy hơi. Việc bổ sung dâu tằm vào chế độ ăn uống hàng ngày không chỉ giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn mà còn tăng cường khả năng hấp thụ dưỡng chất.

Ngoài ra, dâu tằm còn có tác dụng tích cực đối với sức khỏe tim mạch. Chất chống oxy hóa resveratrol có trong quả giúp tăng cường sản xuất oxit nitric, làm giãn mạch máu và giảm nguy cơ hình thành cục máu đông. 

Điều này góp phần ngăn ngừa các bệnh lý nghiêm trọng như đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Sử dụng dâu tằm đều đặn cũng giúp giảm mức cholesterol trong cơ thể, qua đó hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Hàm lượng vitamin C cao có trong dâu tằm cũng giúp tăng cường sức đề kháng và cải thiện hệ miễn dịch cho cơ thể. Vitamin C không chỉ chống lại các tác nhân gây bệnh từ bên ngoài mà còn kích hoạt đại thực bào, một thành phần quan trọng trong hệ miễn dịch tự nhiên, giúp tiêu diệt vi khuẩn và virus gây hại.

Một lợi ích khác của dâu tằm là làm chậm quá trình lão hóa. Các chất chống oxy hóa như vitamin A, E, C, cùng với các carotenoid như zeaxanthin và lutein giúp cơ thể chống lại sự tấn công của các gốc tự do. Điều này không chỉ giữ cho làn da và tóc luôn khỏe mạnh, căng mịn mà còn bảo vệ da khỏi tác động của tia UV có hại.

Quả dâu tằm cũng có khả năng phòng chống ung thư nhờ chứa các hợp chất như phytonutrient, anthocyanins và polyphenolic. Những thành phần này có tác dụng chống lại hoạt động của các gốc tự do có hại, giúp bảo vệ tế bào khỏe mạnh và ngăn ngừa sự phát triển của các tế bào ung thư. 

Nghiên cứu cho thấy dâu tằm có thể giúp ngăn ngừa một số loại ung thư như ung thư đại tràng, ung thư da, ung thư tuyến giáp và ung thư tuyến tiền liệt. Đặc biệt, dâu tằm còn chứa vitamin K, canxi và sắt, những thành phần quan trọng để xây dựng và duy trì hệ thống xương chắc khỏe. 

Những dưỡng chất này giúp ngăn ngừa thoái hóa xương và các rối loạn liên quan đến xương như loãng xương và viêm khớp. Cũng cần nhắc đến tác dụng tốt của dâu tằm đối với đôi mắt. 

Các nghiên cứu chỉ ra rằng dâu tằm giúp cải thiện thị lực và bảo vệ mắt khỏi các tác hại của gốc tự do, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thoái hóa võng mạc và mất thị lực. Chất zeaxanthin có trong dâu tằm giúp giảm stress oxy hóa trong tế bào mắt, đồng thời các carotenoid trong dâu tằm hỗ trợ ngăn ngừa tình trạng đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng.

Đối với những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, dâu tằm cũng rất có lợi. Quả này chứa các hợp chất có khả năng ức chế enzym phá vỡ carbohydrate, giúp làm chậm sự gia tăng lượng đường trong máu sau khi ăn, từ đó hỗ trợ việc kiểm soát đường huyết.

Cuối cùng, dâu tằm cũng được biết đến với khả năng hỗ trợ giảm cân. Hệ tiêu hóa khỏe mạnh là yếu tố quan trọng giúp duy trì cân nặng hợp lý. Một số nghiên cứu cho thấy những người thường xuyên tiêu thụ dâu tằm trong chế độ ăn kiêng có thể giảm đến 10% tổng trọng lượng cơ thể trong khoảng ba tháng. Bên cạnh đó, việc tiêu thụ loại quả này còn giúp giảm lượng mỡ dư thừa ở vùng eo và đùi.

Với những tác dụng đa dạng và lợi ích sức khỏe đáng kể, dâu tằm xứng đáng là một phần không thể thiếu trong chế độ ăn uống hàng ngày của chúng ta.

Một số cách sử dụng dâu tằm

Quả dâu tằm không chỉ ngon mà còn rất đa dạng trong cách sử dụng. Bạn có thể thưởng thức quả dâu tươi, chế biến thành siro, làm mứt hoặc ngâm rượu để tăng thêm hương vị. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách làm siro dâu tằm thơm ngon và dễ thực hiện.

Đầu tiên, bạn cần chuẩn bị một lượng quả dâu chín, đảm bảo rằng chúng còn tươi và không bị dập. Trước khi chế biến, hãy rửa sạch quả dâu bằng nước muối loãng. 

Liều lượng nước muối có thể tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng, nhưng cần lưu ý rằng dâu chín rất dễ bị dập, nên khi rửa, bạn hãy thực hiện nhẹ tay. Sau khi rửa sạch, bạn hãy vớt dâu ra và để vào rổ thưa cho thật ráo nước.

Tiếp theo, đến bước ướp dâu. Bạn nên chọn dụng cụ ướp bằng nồi hoặc bình thủy tinh. Rải một lớp dâu xuống đáy dụng cụ, sau đó rắc một lớp đường lên trên. Lặp lại cho đến khi bạn đã hết lượng dâu. Sau khi đã ướp đường, hãy để hỗn hợp ngâm trong khoảng 24 giờ. Lúc này, đường sẽ tan chảy và quả dâu cũng sẽ tiết ra nhiều nước.

Sau 24 giờ, bạn cho nồi dâu lên bếp và đun ở lửa nhỏ trong khoảng 40 phút. Trong quá trình đun, hãy thỉnh thoảng khuấy đều để các nguyên liệu hòa quyện vào nhau. Khi bạn thấy quả dâu đã tiết ra nhiều nước, hãy chắt nước ra để nguội. 

Nước siro này sau đó có thể được đổ vào lọ hoặc chai thủy tinh và bảo quản trong tủ lạnh để sử dụng dần. Siro dâu có thể dùng để pha chế nước uống giải khát hàng ngày, mang lại cảm giác mát lạnh và bổ dưỡng cho cơ thể.

Sau khi đã chắt hết nước, phần bã dâu còn lại không nên bỏ đi, mà có thể được sử dụng để làm mứt dâu. Để làm mứt, bạn hãy cho bã dâu vào máy xay sinh tố và xay nhuyễn. Sau khi xay, đổ bã dâu ra nồi. 

Nếu bạn muốn mứt có vị ngọt hơn, có thể cho thêm đường vào nồi. Đổ khoảng 400ml nước sôi vào 5g bột rau câu, khuấy đều và sau đó đổ vào bã dâu đã xay nhuyễn. Đặt nồi lên bếp và nấu ở lửa nhỏ trong vài phút cho đến khi hỗn hợp sánh lại.

Thành phẩm mứt dâu sẽ có độ sánh, vị ngọt và rất thơm ngon. Bạn có thể bảo quản mứt dâu trong lọ thủy tinh có miệng rộng và để trong tủ lạnh. Mứt dâu rất thích hợp để phết lên bánh mì, tạo nên một bữa sáng ngon miệng và bổ dưỡng.

Cách trồng và chăm sóc cây dâu tằm

Cây dâu tằm không chỉ mang lại những quả ngọt ngào mà còn rất dễ trồng và chăm sóc. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về cách trồng và chăm sóc cây dâu tằm để bạn có thể thu hoạch được nhiều trái ngon và bổ dưỡng.

Chuẩn bị giống và đất trồng

Cây dâu tằm ưa thích đất giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt và có độ pH từ 6 đến 7. Bạn nên chọn những khu vực đất tơi xốp, giàu hữu cơ để cây phát triển mạnh mẽ. Trước khi trồng, hãy chuẩn bị đất bằng cách cày xới và bổ sung phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ để cung cấp chất dinh dưỡng cho cây.

Bạn có thể trồng dâu tằm bằng cách sử dụng hạt hoặc cành giâm. Nếu trồng bằng hạt, hãy chọn hạt giống chất lượng và ngâm trong nước khoảng 24 giờ trước khi gieo để tăng khả năng nảy mầm. Nếu chọn giâm cành, hãy chọn những cành khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, và cắt thành đoạn dài khoảng 15-20 cm.

Thời điểm trồng

Thời điểm lý tưởng để trồng dâu tằm là vào mùa xuân hoặc mùa thu, khi thời tiết ấm áp và có độ ẩm cao. Tránh trồng vào những tháng mùa đông lạnh hoặc mùa mưa lớn, vì có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.

Kỹ thuật trồng

Gieo hạt: Đào hố sâu khoảng 1-2 cm, gieo hạt dâu tằm vào và lấp đất lại. Tưới nước nhẹ nhàng để giữ ẩm cho đất.

Giâm cành: Đào hố có đường kính khoảng 30 cm và chiều sâu khoảng 15 cm. Đặt cành đã chuẩn bị vào hố, lấp đất lại và ấn chặt để giữ cành đứng vững.

Chăm sóc cây

Sau khi trồng, việc chăm sóc là rất quan trọng để cây phát triển khỏe mạnh.

Tưới nước: Cây dâu tằm cần được tưới nước đều đặn, nhất là trong thời kỳ đầu sau khi trồng. Hãy đảm bảo đất luôn ẩm nhưng không bị ngập úng.

Bón phân: Định kỳ bón phân hữu cơ hoặc phân NPK để cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây. Thời gian bón phân thường là vào đầu mùa xuân và giữa mùa hè.

Cắt tỉa: Khi cây phát triển mạnh, hãy cắt tỉa các cành yếu, hư hại để khuyến khích sự phát triển của các cành khỏe mạnh và tạo hình cho cây.

Bảo vệ cây: Theo dõi thường xuyên để phát hiện sớm sâu bệnh. Nếu có dấu hiệu của sâu bọ hoặc bệnh, hãy áp dụng các biện pháp bảo vệ tự nhiên hoặc hóa học kịp thời.

Dâu tằm không chỉ là một loại trái cây thơm ngon mà còn chứa nhiều giá trị dinh dưỡng và dược lý quan trọng. Việc sử dụng dâu tằm trong chế độ ăn uống hàng ngày có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, từ việc tăng cường hệ miễn dịch đến hỗ trợ tiêu hóa.