Những lưu ý khi sử dụng dừa cạn trong điều trị bệnh

Dừa cạn, hay còn gọi là dừa cạn rừng (tên khoa học: Vinca rosea), là một loại thảo dược nổi tiếng trong y học cổ truyền với nhiều công dụng chữa bệnh hữu hiệu. Được biết đến rộng rãi ở các vùng nhiệt đới, cây dừa cạn không chỉ là một loài cây đẹp mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe con người. 

Đặc điểm sinh học của cây dừa cạn

Dừa cạn (Vinca rosea) là một loại cây thảo, có tuổi thọ lâu năm, thường cao từ 40 đến 80 cm. Cây có cành vươn thẳng đứng, tạo nên một hình dáng vững chãi và bắt mắt. Lá của dừa cạn có chiều dài từ 3 đến 8 cm và chiều rộng từ 1 đến 2,5 cm, với hình dáng thuôn dài, đầu lá nhọn và dần dần hẹp lại về phía cuống. 

Đặc biệt, lá của cây không chứa nhựa mủ và mọc đối xứng một cách rất đều đặn, tạo thành các chùm lá xanh mướt. Cuống lá ngắn, cùng với gân lá có hình lông chim, lồi lên ở mặt dưới, làm tăng thêm vẻ đẹp của cây.

Hoa dừa cạn mọc riêng lẻ ở các kẽ lá và có màu sắc rất phong phú, bao gồm trắng, hồng hoặc đỏ. Ở trung tâm hoa thường có màu vàng hoặc đỏ sậm, cùng với một mùi thơm đặc trưng rất dễ chịu. 

Đài hoa hợp thành ống ngắn, trong khi tràng hoa có hình dạng giống như chiếc đinh, với mỗi hoa có 5 cánh mỏng. Các nhị hoa có cấu trúc rời, đính lên ống tràng, xen kẽ với các cánh hoa, tạo nên một tổng thể hài hòa và đẹp mắt. Hoa dừa cạn thường nở quanh năm, mang đến vẻ đẹp tươi sáng cho cảnh quan.

Quả của cây dừa cạn có hình dáng đại, rộng từ 2 đến 3 cm và dài từ 2,5 đến 5 cm, thường mọc thẳng đứng với đầu quả hơi tù. Bên trong quả chứa từ 12 đến 20 hạt nhỏ, có hình trứng và màu nâu nhạt. 

Bề mặt hạt có những nốt nổi, xếp thành hàng dọc, điều này không chỉ tạo ra một đặc điểm nhận diện mà còn làm tăng khả năng phát tán của hạt. Rễ của dừa cạn có hình dáng thẳng hoặc cong, đường kính khoảng 1 đến 2 cm và chiều dài từ 10 đến 20 cm. 

Mặt ngoài của rễ hơi nhẵn và có màu nâu vàng. Phần gốc thân phía trên có màu xám, với các vết sẹo của những cành con. Rễ cây thường dài từ 3 đến 5 cm và có nhiều rễ con nhỏ bên dưới. Rễ của dừa cạn có đặc điểm là cứng và khó bẻ, mặt cắt ngang có màu trắng ngà, mang vị đắng và không có mùi.

Công dụng và cách dùng cây dừa cạn

Cây dừa cạn (Vinca rosea), còn được biết đến với tên gọi khác là cây bệnh viện, không chỉ là một loài cây đẹp mà còn là một thảo dược quý giá trong y học cổ truyền. Từ lâu, dừa cạn đã được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh, nhờ vào thành phần hóa học phong phú và những lợi ích sức khỏe mà nó mang lại.

Công dụng của cây dừa cạn

Cây dừa cạn (Vinca rosea) là một trong những loại thảo dược có giá trị cao trong y học cổ truyền và hiện đại. Một trong những thành phần nổi bật nhất trong dừa cạn là vincristin, một chất có tác dụng tích cực trong việc điều trị bệnh ung thư. 

Vincristin và các dẫn xuất của nó như vinblastin thường được sử dụng trong các liệu pháp hóa trị, nhờ vào khả năng ức chế sự phân bào của tế bào ung thư. Điều này giúp giảm thiểu tình trạng hình thành bạch cầu dư thừa, đặc biệt là trong các trường hợp ung thư máu, như bệnh bạch cầu.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng vincristin cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai. Chất này có thể ức chế hệ thần kinh và ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, do đó không nên sử dụng cho những đối tượng này mà không có sự giám sát chặt chẽ từ bác sĩ.

Ngoài công dụng trong điều trị ung thư, thân và lá dừa cạn còn mang lại nhiều lợi ích khác cho sức khỏe. Chúng có tính chất giúp nâng cơ da và lọc máu, giúp cải thiện tình trạng sức khỏe tổng thể của người sử dụng. Việc sử dụng dừa cạn cũng được ghi nhận trong các bài thuốc hỗ trợ điều trị một số triệu chứng khác.

Cây dừa cạn được biết đến như một loại dược liệu hữu ích trong việc thông tiểu tiện và lợi tiểu. Nó giúp điều trị các vấn đề liên quan đến tiểu tiện như tiểu ít, tiểu buốt, và bế kinh nguyệt. Đặc biệt, dừa cạn cũng có tác dụng trong việc hạ huyết áp, giúp người bệnh duy trì huyết áp ở mức ổn định.

Ngoài ra, dừa cạn còn được sử dụng như một loại thuốc để ra mồ hôi, hỗ trợ cơ thể trong việc thải độc. Dược liệu này cũng rất có ích trong việc điều trị các vấn đề tiêu hóa kém và các triệu chứng của bệnh lỵ, cả cấp tính và mãn tính.

Cách dùng cây dừa cạn

Cây dừa cạn (Vinca rosea) là một loại thảo dược quý, có thể sử dụng toàn bộ cây trong y học cổ truyền và hiện đại. Để tận dụng tối đa các lợi ích mà cây dừa cạn mang lại, người dùng có thể áp dụng nhiều phương pháp khác nhau. 

Liều lượng khuyến nghị cho việc sử dụng dừa cạn là khoảng 8–20g mỗi ngày, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và mục đích sử dụng. Dừa cạn có thể được chế biến dưới dạng thuốc sắc, cao lỏng, hoặc viên nén từ cao khô.

Trên thị trường hiện nay, chiết xuất từ cây dừa cạn thường được cung cấp dưới dạng vincaleucoblastin hay còn gọi là vinblastin. Đây là một loại thuốc tiêm tĩnh mạch, thường được sử dụng để điều trị các loại bệnh ung thư như bệnh Hodgkin. 

Liều lượng khuyến nghị cho vinblastin là khoảng 0,10–0,15 mg/kg thể trọng, tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, cần theo dõi cẩn thận số lượng bạch cầu trong cơ thể bệnh nhân để đảm bảo an toàn.

Bên cạnh đó, dừa cạn còn chứa một thành phần quan trọng khác là leurocristine, hay còn gọi là vincristin. Vincristin cũng được sản xuất dưới dạng muối sulfat và thường được tiêm tĩnh mạch với liều lượng khoảng 0,03–0,1 mg/kg. Thành phần này chủ yếu được chỉ định cho các bệnh liên quan đến máu và bệnh bạch huyết.

Cả vinblastin và vincristin đều là những thuốc mạnh, do đó việc sử dụng chúng cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế. Người bệnh cần được tư vấn đầy đủ về cách dùng, liều lượng và những tác dụng phụ có thể xảy ra để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị.

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây dừa cạn

Cây dừa cạn (Vinca rosea) không chỉ là một loại thảo dược có giá trị mà còn được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để chữa trị các bệnh khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc nổi bật từ cây dừa cạn mà bạn có thể tham khảo:

Trị bỏng nhẹ

Trong dân gian, có cách chữa bỏng đơn giản bằng lá dừa cạn. Bạn chỉ cần giã nát lá dừa cạn và đắp lên vùng da bị bỏng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng phương pháp này chỉ áp dụng cho các vết bỏng nhẹ mà không có dấu hiệu trầy da. Tác dụng của lá dừa cạn là làm mát da, giảm đau và ngăn ngừa nguy cơ bội nhiễm.

Điều trị lỵ trực trùng

Lỵ trực trùng là tình trạng đi ngoài nhiều lần, bụng đau từng cơn, và phân có chất nhầy kèm theo máu. Để điều trị tình trạng này, bạn có thể sử dụng bài thuốc từ dừa cạn gồm các nguyên liệu sau: 20g dừa cạn (đã sao vàng hạ thổ), 20g cỏ sữa, 20g cỏ mực, 20g lá khổ sâm, 20g rau má, 10g chi tử, 20g đinh lăng, và 10g hoàng liên.

Đun sôi tất cả các nguyên liệu với 3 bát nước cho đến khi còn lại 1,5 bát, chia thành 3 lần uống trong ngày.

Chữa bế kinh ở phụ nữ

Phụ nữ bị bế kinh thường có triệu chứng như đau bụng, mặt đỏ, và bụng dưới căng đầy. Một bài thuốc hữu hiệu để điều trị tình trạng này bao gồm 16g dừa cạn (phơi khô), 10g hồng hoa, 20g tô mộc, 12g nga truật, 16g trạch lan, 8g chỉ xác, 12g hương phụ, và 16g huyết đằng. Bạn nên sắc thuốc và uống trong ngày, chia thành 3 lần uống để đạt hiệu quả tốt nhất.

Điều trị bệnh trĩ, tiêu khát

Bệnh trĩ thường đi kèm với triệu chứng búi trĩ sưng đau, tiết dịch, và chảy máu tươi. Có hai bài thuốc để điều trị bệnh này. Bài thuốc đầu tiên là giã nát hoa và lá dừa cạn cùng với lá thầu dầu tía, sau đó đắp lên vị trí tổn thương và băng lại. 

Bài thuốc thứ hai bao gồm 20g dừa cạn (sao vàng), 10g trần bì, 16g phòng sâm, 12g đương quy, 10g thăng ma, 20g cỏ mực, 12g hoàng kỳ, 16g bạch truật, 12g cam thảo, và 10g sài hồ. Sắc tất cả nguyên liệu này để uống trong 10 ngày, nghỉ từ 3-4 ngày trước khi tiếp tục đợt điều trị tiếp theo.

Chứng tiêu khát biểu hiện với các triệu chứng như khát nhiều, uống nhiều và tiểu nhiều. Để điều trị, bạn có thể sắc hỗn hợp gồm 16g dừa cạn, 12g thạch hộc, 10g đan bì, 10g ngũ vị, 20g cát căn, 16g hoài sơn, 12g sơn thù, 12g khiếm thực, và 12g khởi tử. Nước sắc này nên được chia thành 3 lần uống trong ngày.

Điều trị zona, hỗ trợ điều trị tăng huyết áp

Zona là tình trạng xuất hiện mảng phát ban đau dọc theo dây thần kinh cảm giác trên da. Để điều trị, bạn có thể sử dụng bài thuốc gồm 16g dừa cạn (sao vàng hạ thổ), 16g cam thảo đất, 10g chi tử, 16g thổ linh, 10g bạch linh, 12g kinh giới, 16g nam tục đoạn, và 16g hạ khô thảo. Sắc tất cả nguyên liệu này để uống trong ngày, chia thành 3 lần.

Ngoài ra, bạn cũng có thể chuẩn bị một bài thuốc đắp bằng cách giã nhỏ lá dừa cạn và lá cây hòe với lượng bằng nhau, sau đó đắp lên các vị trí tổn thương và băng lại để hỗ trợ điều trị.

Để hỗ trợ điều trị tăng huyết áp, bạn có thể sử dụng 160g dừa cạn, 150g hoa hòe, 140g cam thảo đất, 180g lá đinh lăng, 160g cỏ xước, 120g đỗ trọng, và 100g chi tử. 

Các vị thuốc này nên được sao giòn, tán vụn và trộn đều, sau đó bảo quản trong hộp kín để tránh ẩm mốc. Khi cần sử dụng, bạn hãm nước sôi vào ấm chuyên dụng và sau 10 phút có thể dùng được, thay cho trà trong ngày.

Dừa cạn không chỉ là một loại thảo dược quý giá mà còn là một nguồn tài nguyên tự nhiên với nhiều tác dụng chữa bệnh đáng kể. Việc sử dụng dừa cạn một cách hợp lý và khoa học sẽ giúp bạn tận dụng được tối đa những lợi ích mà loại thảo dược này mang lại cho sức khỏe.