Cây ngải cứu - Lợi ích sức khỏe và cách sử dụng hiệu quả

Ngải cứu, một loại thảo dược quý giá trong y học cổ truyền, từ lâu đã được biết đến với nhiều lợi ích cho sức khỏe và khả năng chữa bệnh. Với hương vị đặc trưng và công dụng nổi bật, ngải cứu không chỉ được sử dụng trong các bài thuốc dân gian mà còn là một nguyên liệu phổ biến trong ẩm thực Việt Nam. 

Vài nét về cây ngải cứu

Cây ngải cứu, còn được biết đến với những cái tên như rau ngải hay ngải diệp, là một loại cây cỏ mọc dại phổ biến tại nhiều địa phương phía Bắc Việt Nam. Đây là loại cây không chỉ được sử dụng rộng rãi trong các bữa ăn hàng ngày mà còn xuất hiện trong nhiều bài thuốc dân gian, nhờ vào những đặc tính quý giá mà nó mang lại.

Đặc điểm của cây ngải cứu

Ngải cứu là một loại cây thân cỏ, có thể cao từ 0,4 đến 1 mét. Thuộc họ cúc, cây ngải cứu có khả năng sống lâu năm và thường mọc hoang dại, do đó, nhiều người ở một số khu vực xem nó như cỏ dại cần phải tiêu diệt. 

Cây ngải cứu có lá màu xanh đặc trưng, với mặt dưới được phủ một lớp lông nhung trắng mịn, tạo nên vẻ ngoài độc đáo. Các lá mọc loe ra và có mùi thơm đặc trưng, do chứa nhiều tinh dầu, mang lại cảm giác dễ chịu cho người thưởng thức.

Thành phần dinh dưỡng

Trong lá cây ngải cứu chứa hàm lượng tinh dầu đáng kể, bao gồm các hợp chất như monoterpen, tetradecatrilin, dehydromatricaria ester, tricosanol, rachel ancol và nhiều chất khác. Chính những thành phần này đã tạo nên giá trị dinh dưỡng cao cho cây ngải cứu, khiến nó trở thành một vị thuốc quý trong y học cổ truyền.

Trong dân gian, ngải cứu được sử dụng phổ biến để chữa trị nhiều bệnh thông thường. Nó có tác dụng rất tốt trong việc cầm máu, điều hòa kinh nguyệt, và chữa các chứng đau đầu, tiêu chảy, chướng bụng. 

Ngoài ra, ngải cứu cũng được xem như một loại rau ăn hàng ngày, được nhiều gia đình yêu thích bởi vị hơi đắng nhưng rất thơm ngon, thường được chế biến trong các món ăn như canh, xào, hoặc làm nhân bánh.

Những tác dụng của ngải cứu trong dân gian

Ngải cứu từ lâu đã trở thành một thành phần không thể thiếu trong các bài thuốc dân gian cổ truyền. Loại thảo dược này không chỉ dễ kiếm mà còn được biết đến với nhiều tác dụng trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh thông thường. Dưới đây là một số công dụng nổi bật của ngải cứu mà bạn có thể tham khảo:

Chữa bệnh về xương khớp

Với tính ấm, ngải cứu thường được sử dụng trong các bài thuốc điều trị bệnh xương khớp. Nó giúp cải thiện lưu thông khí huyết, tăng cường khả năng tuần hoàn máu, rất có lợi cho hệ xương khớp. 

Ngải cứu có tác dụng giảm đau và kháng viêm, đặc biệt hiệu quả với những người mắc các bệnh như gai cột sống hay thấp khớp. Bạn có thể giã nát ngải cứu để lấy nước cốt pha với mật ong uống hoặc đâm nhuyễn để làm thuốc đắp lên vùng bị đau.

Hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt, an thai

Ngải cứu còn được biết đến như một bài thuốc hữu hiệu trong việc giảm đau bụng kinh và đau lưng, giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt cho những người có kỳ kinh không đều. Việc sử dụng ngải cứu trong các bài thuốc này giúp cân bằng nội tiết tố và giảm triệu chứng khó chịu trong những ngày đèn đỏ.

Trong dân gian, ngải cứu được coi là bài thuốc an thai hiệu quả, hỗ trợ cho phụ nữ mang thai trong những trường hợp dọa sảy. Nó cũng có tác dụng tích cực cho những người mắc chứng tử cung lạnh, khó mang thai. Tuy nhiên, bài thuốc này cần được sử dụng đúng liều lượng và có thể kết hợp với các thảo dược khác để tăng cường hiệu quả.

Giúp máu lưu thông, cầm máu

Ngải cứu chứa nhiều thành phần có tác dụng cầm máu, kháng viêm và sát khuẩn, nhờ đó, nó được sử dụng hiệu quả trong sơ cứu cho những trường hợp bị thương, đứt chân tay hay bị rắn cắn. Đây là một trong những bài thuốc hữu ích trong những tình huống khẩn cấp.

Đối với những người thường xuyên gặp phải tình trạng chóng mặt, hoa mắt do lưu thông máu kém, ngải cứu là một giải pháp hiệu quả. Bạn có thể dùng lá ngải để chế biến thành các món ăn hàng ngày, như nấu canh hoặc rán trứng, giúp cải thiện tình trạng tuần hoàn máu não.

Chữa chứng suy nhược cơ thể

Ngải cứu cũng nổi tiếng với tác dụng bổ dưỡng, giúp phục hồi sức khỏe cho những người mới ốm dậy hoặc có sức khỏe yếu. Lá ngải cứu có thể kết hợp với hạt sen và táo đỏ để hầm cùng gà ác, tạo nên món ăn bổ dưỡng, giúp cải thiện tình trạng suy nhược và chán ăn.

Chữa mẩn ngứa, nổi mề đay

Tinh dầu có trong ngải cứu có tính kháng viêm và kháng khuẩn rất tốt, vì vậy nó được dùng để điều trị các tình trạng mẩn ngứa, mề đay và mụn nhọt. Ngải cứu tươi có thể được đâm nhuyễn và đắp trực tiếp lên vết thương hoặc sử dụng để tắm, giúp làm dịu các triệu chứng ngứa ngáy khó chịu.

Chữa bệnh đường hô hấp trên

Ngải cứu có thể kết hợp với nhiều loại thảo dược khác như lá bưởi, khuynh diệp để điều trị các triệu chứng cảm mạo, ho khan hay đau họng. Nấu nước ngải cứu để uống hoặc xông hơi đều mang lại hiệu quả tốt cho sức khỏe hô hấp.

Ngoài những tác dụng nổi bật trên, ngải cứu còn nhiều công dụng khác như hỗ trợ điều trị tụt huyết áp, chữa bệnh giun sán và cải thiện lưu thông máu. Đặc biệt, đây còn là một thực phẩm bổ dưỡng, dễ chế biến thành nhiều món ăn ngon, tốt cho sức khỏe, và được nhiều người ưa chuộng trong bữa ăn hàng ngày. 

Liều lượng an toàn khi sử dụng ngải cứu

Hiện tại, vẫn còn thiếu nhiều nghiên cứu khoa học để xác định rõ ràng liều lượng chính xác của việc sử dụng ngải cứu trong các bài thuốc hay thực phẩm. Do đó, các chuyên gia y tế và tổ chức y tế công cộng đã đưa ra nhiều cảnh báo về việc sử dụng ngải cứu, đặc biệt là do tác dụng gây độc của một số hợp chất có trong cây này.

Chẳng hạn, Liên minh Châu Âu (EU) đã quy định một ngưỡng giới hạn đối với các sản phẩm chế biến từ cây ngải cứu, cụ thể là 0,23 mg thujone mỗi pound (khoảng 0,5 mg/kg). 

Đối với các loại đồ uống có cồn, chẳng hạn như rượu ngải cứu, mức giới hạn thujone được đặt ở mức 16 mg mỗi pound (35 mg/kg). Các quy định này nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và giảm thiểu rủi ro liên quan đến việc tiêu thụ thujone.

Tại Hoa Kỳ, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) cũng đã đặt ra các giới hạn cho hàm lượng thujone trong các sản phẩm thực phẩm, với ngưỡng là 10 phần triệu (ppm) hoặc thấp hơn. 

Mức thujone này được xem là an toàn cho hầu hết mọi người và không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng. Tuy nhiên, các sản phẩm như trà ngải cứu và tinh chất chiết xuất từ ngải cứu vẫn chưa được cấp phép bởi FDA, điều này cho thấy cần có sự thận trọng khi sử dụng các sản phẩm này.

Nếu bạn không chắc chắn về liều lượng ngải cứu cần dùng cho mục đích chữa bệnh hoặc chế biến thực phẩm, rất quan trọng để tham khảo ý kiến từ các bác sĩ hoặc chuyên gia y tế. 

Những lưu ý và tác dụng phụ khi sử dụng ngải cứu

Khi sử dụng ngải cứu, người dùng cần lưu ý một số vấn đề quan trọng, đặc biệt là những đối tượng có cơ địa nhạy cảm hoặc đang mắc phải một số tình trạng sức khỏe nhất định. Dưới đây là những trường hợp nên tránh sử dụng ngải cứu:

Phụ nữ đang mang thai nên kiêng sử dụng ngải cứu, vì thảo dược này có thể làm tăng nguy cơ sảy thai. Tác dụng của ngải cứu có thể gây kích thích tử cung, dẫn đến những rủi ro không mong muốn cho thai kỳ.

Tác động của ngải cứu đối với sức khỏe của trẻ sơ sinh vẫn còn là một vấn đề chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ và rõ ràng. Do đó, phụ nữ đang trong giai đoạn cho con bú cần phải hết sức thận trọng khi sử dụng loại thảo dược này. 

Ngải cứu chứa thujone, một hợp chất có khả năng kích thích não bộ và có thể dẫn đến co giật. Ngoài ra, ngải cứu có thể làm giảm hiệu quả của một số loại thuốc chống động kinh như gabapentin và primidone, làm tăng nguy cơ gặp phải cơn co giật.

Những bệnh nhân có bệnh lý tim, đặc biệt là những người đang điều trị bằng thuốc chống đông như Warfarin, cần thận trọng khi sử dụng ngải cứu. Việc sử dụng thảo dược này có thể gây xuất huyết tiêu hóa, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

Ngải cứu là một loại thảo dược phổ biến trong y học cổ truyền và ẩm thực, nhưng việc sử dụng nó cũng cần phải được xem xét cẩn thận, đặc biệt đối với những người có vấn đề về thận. Các nghiên cứu cho thấy rằng ngải cứu có thể gây độc cho thận, dẫn đến việc làm tăng nguy cơ phát triển các vấn đề nghiêm trọng như suy thận.

Ngoài ra, người dùng cũng cần thận trọng nếu có tiền sử dị ứng với các loại thảo dược khác thuộc họ cúc. Các thành phần trong ngải cứu có thể kích thích phản ứng dị ứng ở những người nhạy cảm, dẫn đến những triệu chứng như phát ban, ngứa ngáy, hoặc khó thở.

Ngoài ra, việc sử dụng ngải cứu quá mức có thể dẫn đến các triệu chứng như rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, nôn mửa, và co giật. Tuy nhiên, nếu sử dụng ở liều lượng nhỏ, những vấn đề này thường không xảy ra. Cũng cần lưu ý rằng ngải cứu có thể gây bỏng nếu được thoa trực tiếp lên da; do đó, nó nên được sử dụng ở dạng thuốc mỡ hoặc tinh dầu pha loãng.

Cuối cùng, bạn không nên sử dụng bất kỳ sản phẩm nào chứa ngải cứu trong thời gian quá 4 tuần. Việc sử dụng thảo dược này lâu dài vẫn chưa được chứng minh về mức độ an toàn và có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.

Ngải cứu không chỉ là một loại thảo dược quý giá mà còn là một phần quan trọng trong đời sống ẩm thực và y học của người Việt. Với những thông tin về đặc điểm, tác dụng và cách sử dụng ngải cứu mà chúng ta đã khám phá, hy vọng bạn sẽ biết cách tận dụng tối đa lợi ích của loại thảo dược này cho sức khỏe của bản thân và gia đình.