Cách trồng cây trà xanh đơn giản cho lá xanh tốt
Cách trồng cây trà xanh tại nhà không chỉ giúp bạn tự tay thu hoạch những lá trà tươi tốt mà còn tạo nên một không gian xanh mát và thư giãn. Trà xanh không chỉ là thức uống có lợi cho sức khỏe mà còn dễ trồng và chăm sóc, phù hợp cho cả khu vườn rộng lẫn những không gian nhỏ như ban công.
Đôi nét về cây trà xanh
Cây trà xanh, hay còn gọi là cây chè xanh, có tên khoa học là Camellia sinensis và là một loại cây xanh lâu năm thường mọc thành bụi với nhiều lá. Loài cây này có nguồn gốc từ Đông Nam Á và hiện nay được trồng rộng rãi ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới.
Cây trà xanh chủ yếu được trồng để thu hoạch lá và búp, làm nguyên liệu sản xuất các loại trà, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu. Ngoài ra, trà xanh còn được trồng để làm cây cảnh hoặc bonsai, tô điểm cho không gian sống.
Đặc điểm thực vật của cây trà xanh
Cây trà xanh có thân và cành phân chia rõ ràng, với thân cây phát triển từ một nhánh chính rồi phân thành các nhánh phụ. Trên thân, cành của cây chè xanh có nhiều đốt tạo nên khung tán cân đối, giúp cây sinh trưởng mạnh và cho sản lượng lá cao.
Mầm cây bao gồm mầm dinh dưỡng phát triển thành lá, cành và mầm sinh thực phát triển thành nụ hoa và quả. Búp chè là phần non nhất của cành và thường gồm một tôm và một số lá non.
Đôi nét về cây trà xanh
Kích thước và chất lượng của búp chè phụ thuộc vào giống cây, điều kiện đất, phân bón và kỹ thuật canh tác. Lá chè mọc cách, có gân lá rõ ràng, rìa lá thường có răng cưa với kích thước lá thay đổi từ 3 – 15 cm chiều dài và 2 – 6cm chiều rộng. Cây trà xanh cũng có hệ thống rễ đa dạng bao gồm rễ trụ, rễ bên và rễ hấp thụ.
Thành phần hóa học của cây trà xanh
Trà xanh rất giàu dưỡng chất với các nhóm chất đa dạng, mang lại lợi ích sức khỏe khi sử dụng:
Đường và tinh dầu: Góp phần tạo hương thơm đặc trưng và giá trị dinh dưỡng cao.
Sắc tố và axit hữu cơ: Giúp nước trà có màu từ xanh nhạt đến đỏ nâu, mang đến hương vị phong phú.
Chất vô cơ và vitamin: Bao gồm kali, phốtpho, canxi, vitamin C, B1, B2... giúp tăng cường sức khỏe khi uống trà.
Chất chát (tanin): Là thành phần tạo vị chát tự nhiên, chiếm từ 15 – 30% trong lá chè.
Protein và axit amin: Là những chất tạo hương thơm và bổ sung dinh dưỡng.
Thành phần hóa học của cây trà xanh
Các loại cây trà xanh
Cây trà xanh (Camellia sinensis) có nhiều loại khác nhau, được phân loại chủ yếu dựa trên các đặc điểm về cơ quan dinh dưỡng, cơ quan sinh sản và đặc tính sinh hóa. Dưới đây là các loại cây trà xanh phổ biến nhất:
Chè Trung Quốc lá nhỏ (Camellia sinensis var. Bohea)
Chè Trung Quốc lá nhỏ có đặc điểm là cây bụi thấp, phân cành nhiều và lá nhỏ dày. Búp trà loại này thường nhỏ và lá có màu xanh đậm, tạo nên chất lượng chè tốt. Loại trà này cũng nổi tiếng vì hoa nhiều và thường được sử dụng để sản xuất các loại trà chất lượng cao.
Chè Trung Quốc lá to (Camellia sinensis var. Macrophylla)
Đây là loại chè có thân gỗ nhỡ, có thể cao đến 5 mét. Đặc điểm nổi bật của chè lá to là lá rộng, đầu lá nhọn, kích thước lá lớn, giúp cây đạt năng suất cao. Loại này thường được trồng nhiều trong các đồn điền chè, vì vừa cho năng suất tốt, vừa dễ thu hoạch và chế biến.
Chè Shan (Camellia sinensis var. Shan)
Còn được gọi là chè tuyết, chè Shan là giống chè cổ thụ thường được tìm thấy ở những vùng có địa hình cao, ẩm mát. Cây chè Shan có thân gỗ lớn, chiều cao từ 6 đến 10 mét, lá to và dài, búp có nhiều lông tơ trắng mịn. Loại chè này rất phù hợp với điều kiện khí hậu và đất đai của các vùng núi cao, với năng suất và chất lượng nổi bật, thường được dùng để sản xuất các loại trà cao cấp.
Các loại cây trà xanh
Chè Ấn Độ (Camellia sinensis var. Assamica)
Chè Ấn Độ nổi bật với thân gỗ cao, chiều cao lên đến 17 mét và cành phân thưa. Lá chè dài 20-30 cm, mỏng và mềm, có màu xanh đậm và dạng lá hình bầu dục. Đặc biệt, chè Ấn Độ không chịu được thời tiết rét và khô hạn, nhưng có khả năng sản xuất ra các loại trà đen chất lượng cao, rất được ưa chuộng trong thương mại.
Cây trà xanh bonsai
Ngoài các giống chè trồng lấy lá, cây trà xanh còn được sử dụng trong nghệ thuật bonsai để trang trí sân vườn và nhà ở. Cây trà xanh bonsai thường là những cây chè cổ thụ được xén tỉa gọn gàng với chiều cao dưới 2 mét và gốc cây có đường kính lớn từ 15 đến 60 cm. Lá chè xanh bonsai dài từ 4 đến 15 cm, tán rộng, mang lại vẻ đẹp tự nhiên và cổ kính cho không gian sống.
Những giống trà xanh trên đều mang lại giá trị kinh tế và văn hóa lớn, không chỉ cung cấp nguồn nguyên liệu quý giá để sản xuất các loại trà mà còn góp phần làm phong phú thêm không gian sống thông qua nghệ thuật cây cảnh bonsai.
Xem thêm: Cách trồng lá dứa đơn giản cho cây xanh tốt quanh năm
Chuẩn bị trước khi trồng cây trà xanh
Để trồng cây trà xanh đạt hiệu quả cao, cần chú ý đến các yếu tố chuẩn bị như thời vụ, đất trồng, và chọn giống. Dưới đây là các bước chuẩn bị chi tiết trước khi trồng cây trà xanh:
Thời vụ trồng trà xanh
Thời vụ trồng trà xanh cần phù hợp với điều kiện đất ẩm và khí hậu râm mát để cây nhanh bén rễ và phát triển tốt. Nên lựa chọn thời điểm trồng vào mùa có lượng mưa vừa phải, thường vào đầu hoặc cuối mùa mưa, để giảm thiểu công chăm sóc tưới nước. Mỗi vùng có đặc điểm khí hậu khác nhau nên bạn cần lưu ý thời điểm và đặc tính khí hậu tại nơi trồng để tạo điều kiện tối ưu cho cây.
Chuẩn bị trước khi trồng cây trà xanh
Chọn đất trồng cây trà xanh
Đất trồng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sự sinh trưởng của cây trà xanh. Cây trà xanh cần loại đất tơi xốp, thoát nước tốt và giữ độ ẩm ổn định, với độ pH khoảng 4,5 đến 5,5. Ngoài ra, đất trồng trà xanh cần giàu dinh dưỡng và có lượng khoáng chất cần thiết.
Loại đất Multi thường được sử dụng để trồng cây trà xanh cảnh, giúp cây phát triển khỏe mạnh và lá tươi tốt. Trước khi trồng, bạn nên cải tạo đất bằng cách xới đều và bón lót một lớp phân hữu cơ để tăng độ phì nhiêu cho đất.
Chọn giống trà xanh chất lượng
Lựa chọn giống trà xanh chất lượng là yếu tố quan trọng giúp cây phát triển nhanh và có khả năng kháng sâu bệnh tốt. Để đạt năng suất cao, nên ưu tiên giống trà có đặc tính sinh trưởng tốt và phù hợp với khí hậu địa phương.
Hiện nay, phương pháp nhân giống vô tính, đặc biệt là giâm cành, được sử dụng rộng rãi trong trồng trà xanh. Với phương pháp này, cây giống thường được giâm vào bầu đất để dễ dàng chăm sóc và giúp cây nhanh thích nghi khi trồng ra môi trường đất.
Với những bước chuẩn bị kỹ lưỡng về thời vụ, đất và giống cây như trên, quá trình trồng cây trà xanh sẽ đạt hiệu quả cao và giúp cây phát triển nhanh chóng.
Cách trồng cây trà xanh
Trồng cây trà xanh là quá trình đòi hỏi sự chuẩn bị cẩn thận và kiến thức cơ bản về thời vụ, đất trồng và kỹ thuật chăm sóc.
Cách trồng cây trà xanh
Cách trồng cây trà xanh bằng hạt
Bước 1: Ngâm hạt trà xanh trong nước khoảng 12 giờ để giúp hạt dễ nảy mầm. Nước ngâm hạt nên có nhiệt độ mát và không quá lạnh.
Bước 2: Sau khi ngâm, hạt có thể được ủ trong cát cho đến khi nứt ra. Nếu không có cát, bạn có thể gieo hạt trực tiếp ngay sau khi ngâm.
Bước 3: Tạo hốc đất với độ sâu khoảng 3 – 4 cm, sau đó gieo từ 4 – 6 hạt vào mỗi hốc. Phủ đất nhẹ nhàng để giữ cho hạt ẩm và bảo vệ chúng khỏi môi trường bên ngoài.
Bước 4: Khi hạt bắt đầu nảy mầm và cây con phát triển, loại bỏ các cây yếu để chọn những cây mạnh khỏe nhất.
Bước 5: Để tăng độ ẩm và duy trì môi trường tốt cho cây, bạn có thể phủ một lớp rác hoặc cỏ khô lên bề mặt đất. Cách này giúp giữ ẩm hiệu quả và tạo điều kiện thuận lợi cho cây trà xanh phát triển.
Xem thêm: Cách trồng lá giang xanh tốt, thu hoạch quanh năm
Cách trồng cây trà xanh bằng cành
Bước 1: Chuẩn bị các bầu đất đã được trộn đều với phân hữu cơ, đảm bảo đất tơi xốp và giàu dinh dưỡng.
Bước 2: Đặt cành trà xanh vào bầu đất sao cho gốc cây nằm chắc chắn, giúp cây dễ dàng bám rễ.
Bước 3: Phủ thêm một lớp đất mỏng (khoảng 1 cm) lên trên để giữ độ ẩm cho cành giâm, sau đó dùng rác hoặc cỏ phủ lên bề mặt để bảo vệ đất và giữ nhiệt.
Bước 4: Tưới nước nhẹ nhàng ngay sau khi trồng để cung cấp độ ẩm cho cây và giúp đất xung quanh cành giâm ổn định.
Dù trồng bằng hạt hay cành giâm, việc tưới nước đều đặn và bảo vệ đất là rất quan trọng. Đảm bảo đất có độ ẩm vừa phải và không quá ẩm để tránh ngập úng cho cây non. Trồng cây trà xanh đúng phương pháp và chăm sóc kỹ lưỡng sẽ giúp cây phát triển mạnh mẽ, cho ra lá trà tươi tốt và chất lượng cao.
Cách trồng cây trà xanh bằng cành
Chăm sóc cây trà xanh sau khi trồng
Để chăm sóc cây trà xanh sau khi trồng đạt hiệu quả cao, cần tuân thủ các bước chăm sóc định kỳ, bao gồm tưới nước, làm cỏ, phòng trừ sâu bệnh, cắt tỉa, tạo hình và bón phân. Dưới đây là chi tiết từng bước để cây trà xanh phát triển tốt và cho năng suất cao:
Tưới nước định kỳ
Cây trà xanh cần được cung cấp đủ nước, đặc biệt vào mùa khô và trong giai đoạn phát triển trái. Tưới nước đều đặn giúp cây duy trì độ ẩm trong đất, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của lá và chồi non. Tránh tình trạng úng ngập hoặc thiếu nước quá mức, điều này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và năng suất của cây trà xanh.
Phòng trừ cỏ dại
Việc phòng trừ cỏ dại quanh gốc cây giúp cây trà xanh hấp thụ đầy đủ chất dinh dưỡng và không bị cạnh tranh bởi cỏ dại. Một số biện pháp phòng trừ cỏ dại hiệu quả gồm:
Phủ gốc bằng cỏ khô, rác hoặc cây phân xanh để hạn chế cỏ dại mọc.
Sau mỗi trận mưa to, cần xới nhẹ đất quanh gốc để phá váng và ngăn chặn sự phát triển của cỏ.
Làm cỏ định kỳ vào vụ xuân (tháng 1-2) và vụ thu (tháng 8-9), đảm bảo xới sạch đất ít nhất 2-3 lần/năm để bảo vệ gốc cây trà xanh.
Chăm sóc cây trà xanh sau khi trồng
Phòng trừ sâu bệnh
Sâu bệnh có thể gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng của cây trà xanh, do đó, việc phòng trừ sâu bệnh là vô cùng quan trọng:
Biện pháp canh tác: Bao gồm việc diệt cỏ, tiêu diệt mầm bệnh và côn trùng để giảm thiểu nguy cơ sâu bệnh phát triển.
Biện pháp sinh học: Trồng cây bóng mát ở mật độ phù hợp để duy trì độ ẩm, bảo vệ cây trà xanh khỏi hiện tượng cháy lá, vàng lá và khô lá do ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp.
Cắt tỉa, tạo hình
Việc cắt tỉa, tạo hình giúp cây trà xanh phát triển đúng hình dáng và duy trì sức sống mạnh mẽ:
Đốn tạo hình lần 1: Khi cây trà xanh đạt 2 tuổi, cắt thân chính cách mặt đất 12 – 15 cm, và các cành cách mặt đất khoảng 30 – 35 cm.
Đốn tạo hình lần 2: Khi cây 3 tuổi, cắt thân chính cách mặt đất 30 – 35 cm, và các cành tán ở độ cao từ 40 – 45 cm.
Bón phân cho cây trà xanh
Bón phân định kỳ là bước không thể thiếu để đảm bảo cây trà xanh được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng:
Bón phân hữu cơ: Trước khi đốn cây, đào rãnh giữa hai hàng chè sâu khoảng 20 – 25 cm, rộng 25 – 30 cm để bón phân hữu cơ (30 – 35 tấn/ha). Lớp đất phủ rễ cần được cuốc lật toàn bộ để phân bón thấm đều.
Bón phân thúc (NPK): Bón phân thúc hàng năm theo tỷ lệ NPK 3:1:1 với các lần bón như sau:
- Lần 1: Tháng 2, bón 30% NPK và 60% MgSO₄ để thúc đẩy cây phát triển chồi non.
- Lần 2: Tháng 5, bón 30% NPK và 40% MgSO₄ cho cây trong giai đoạn sinh trưởng mạnh.
- Lần 3: Tháng 7, bón 25% NPK để hỗ trợ cây trong mùa phát triển.
- Lần 4: Tháng 9, bón 15% NPK để tăng cường sức khỏe trước mùa thu hoạch.
Bón phân cho cây trà xanh
Bằng cách thực hiện các biện pháp chăm sóc định kỳ này, cây trà xanh sẽ phát triển mạnh mẽ, cho lá trà chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu về năng suất và chất lượng của sản phẩm cuối cùng.
Cách thu hoạch trà xanh
Để thu hoạch cây trà xanh đạt hiệu quả cao và đảm bảo chất lượng lá trà, quá trình thu hoạch cần thực hiện đúng kỹ thuật và tùy thuộc vào độ tuổi của cây, cũng như vụ mùa. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về các bước thu hoạch cây trà xanh:
Giai đoạn thu hoạch tạo hình cho cây trà xanh
Khi cây trà được 1 tuổi: Cây trà đạt độ cao khoảng 60cm, tiến hành hái bấm ngọn để kích thích cây phát triển thêm nhánh, giúp tăng độ tán.
Khi cây trà được 2 tuổi: Chọn hái những búp lá ở cây khỏe mạnh, búp trà có độ cao từ 50cm trở lên để không gây ảnh hưởng đến sự phát triển của cây.
Giai đoạn thu hoạch định kỳ
Giai đoạn này áp dụng cho cây trà đã trưởng thành và được thu hoạch định kỳ để sản xuất. Trong quá trình này, việc lựa chọn búp trà đúng tiêu chuẩn là rất quan trọng để đảm bảo chất lượng:
Tiêu chuẩn búp trà: Chọn hái những đọt trà có từ 2 đến 3 lá non cùng 1 tôm trà (chồi non), đảm bảo lá trà đạt độ tươi ngon, không quá già hoặc quá non.
Cách thu hoạch trà xanh
Tần suất thu hoạch: Thực hiện thu hoạch định kỳ khoảng 7 ngày một lần, hái hết các đọt trà đạt tiêu chuẩn. Sau mỗi chu kỳ 35 – 42 ngày, các búp trà sẽ đủ trưởng thành để thu hoạch tiếp theo.
Thu hoạch chè theo từng vụ mùa
Vụ Xuân (tháng 3 – 4): Ở vụ Xuân, hái trà theo phương pháp bẻ đọt, giữ lại 1 lá cá và 2 lá thật trên cây, tạo tán đều và giữ cho cây phát triển khỏe mạnh.
Vụ Thu (tháng 5 – 10): Giai đoạn mùa Thu là thời điểm trà xanh phát triển tốt, cây cho nhiều búp trà đạt chất lượng cao. Lúc này, bẻ đọt trà và chừa lại 1 lá cá cùng 1 lá thật để giữ độ tán phẳng và chuẩn bị cho các đợt thu hoạch sau.
Vụ Thu Đông (tháng 11 – 12): Vào mùa Thu Đông, cây trà phát triển chậm hơn do thời tiết se lạnh. Trong tháng 11, tiếp tục bẻ đọt chừa lại 1 lá cá, đến tháng 12 có thể bẻ cả lá cá để đảm bảo cây không mất dinh dưỡng.
Các lưu ý quan trọng trong thu hoạch cây trà xanh
Tỉa tán đều: Đảm bảo tán cây luôn đều, giữ độ cao lý tưởng để cây đón ánh sáng và phát triển đồng đều.
Tránh tổn thương cây: Khi thu hoạch, hạn chế tối đa việc làm tổn thương đến các mầm non và lá non còn lại trên cây để cây nhanh phục hồi và tiếp tục sinh trưởng.
Kỹ thuật thu hoạch cây trà xanh đúng cách không chỉ giúp cây khỏe mạnh, tăng năng suất mà còn đảm bảo chất lượng trà tốt nhất, giúp nâng cao giá trị sản phẩm cuối cùng.
Các lưu ý quan trọng trong thu hoạch cây trà xanh
Việc tự trồng cây trà xanh tại nhà không chỉ giúp bạn tận hưởng lá trà tươi mà còn mang đến không gian xanh cho gia đình. Chăm sóc đúng cách từ tưới nước, bón phân đến cắt tỉa sẽ đảm bảo cây trà phát triển khỏe mạnh và cho lá trà thơm ngon. Hãy kiên nhẫn và tận hưởng niềm vui trồng trà xanh, để mỗi tách trà trở nên ý nghĩa và tự nhiên hơn.