Tại sao gọi là hoa sữa? Đặc điểm và ý nghĩa của hoa sữa
Hoa Sữa, loài cây đặc trưng của vùng nhiệt đới, thuộc họ Trúc đào, đã trở nên quen thuộc và gần gũi với nhiều người. Cái tên "hoa Sữa" xuất phát từ hương thơm ngọt ngào, nhẹ nhàng như mùi sữa, tỏa khắp không gian khi hoa nở rộ. Với nguồn gốc từ miền nam Trung Quốc, các nước châu Á nhiệt đới và Australasia, hoa Sữa không chỉ là cây cảnh phổ biến mà còn mang trong mình nhiều ý nghĩa đặc biệt.
Sự tích về chuyện tình loài hoa sữa
Ngày xưa, có một cặp đôi trai gái yêu nhau say đắm, mong muốn được nên duyên vợ chồng. Tuy nhiên, khi đất nước bị giặc ngoại xâm, chàng trai phải lên đường ra trận. Trước khi đi, chàng đã trồng một cây xanh trong vườn và dặn người yêu: "Nếu sau này cây trổ hoa màu đỏ, ta sẽ trở về cưới nàng, còn nếu hoa nở màu trắng, điều đó có nghĩa rằng ta đã hy sinh, và nàng hãy đi lấy chồng".
Thời gian trôi qua, chàng trai không trở về. Cây xanh mà chàng trồng lớn lên, nở hoa trắng tinh khôi vào mỗi mùa xuân. Nhớ lời chàng dặn, cô gái hiểu rằng chàng đã ra đi mãi mãi. Đau khổ, nàng khóc thương người yêu trong tuyệt vọng.
Vì quá yêu chàng, nàng quyết không đi lấy chồng mà ở vậy chờ đợi. Theo thời gian, nỗi nhớ thương làm nàng trở nên điên dại. Người dân trong làng thường thấy nàng ngồi dưới gốc cây hoa trắng mà khóc than, và từ đó loài hoa ấy được gọi là hoa Sưa.
Nguồn gốc hoa sữa
Hoa Sưa có nguồn gốc từ tỉnh Hải Nam, Trung Quốc. Tại Việt Nam, loài hoa này tập trung nhiều ở các tỉnh phía Bắc, đặc biệt là Hà Nội, nơi có khí hậu lạnh mát phù hợp. Ở các vùng miền Trung và miền Nam, hoa Sưa ít phổ biến hơn do không thích hợp với khí hậu nóng. Tên khoa học của hoa Sưa là Dalbergia tonkinensis Prain.
Ngoài tên gọi hoa Sưa, loài cây này còn được biết đến với nhiều tên khác như Sưa Bắc Bộ, Huê mộc vàng, Hoàng hoa lê, Cây trắc thối. Hoa Sưa không chỉ mang vẻ đẹp tinh khôi, tô điểm cho cảnh quan, mà gỗ của cây còn được dùng trong sản xuất và dược liệu để chữa bệnh.
Công dụng chữa bệnh của cây hoa sữa
Cây hoa Sữa không chỉ nổi bật với vẻ đẹp đặc trưng mà còn có nhiều tác dụng dược liệu quý giá trong việc điều trị một số bệnh. Dưới đây là một số công dụng nổi bật của loài cây này:
Tính kháng khuẩn: Các chiết xuất từ hoa, lá và vỏ cây hoa Sữa có tính kháng khuẩn mạnh, giúp chống lại vi khuẩn Gram dương và Gram âm, đồng thời ức chế sự phát triển của nấm mốc, từ đó bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh nhiễm khuẩn.
Hỗ trợ giảm đau và chống viêm: Các chiết xuất từ lá cây hoa Sữa chứa các alkaloid như picrinine, vallesamine và scholaricine, có tác dụng giảm đau và chống viêm mạnh, hỗ trợ điều trị các bệnh viêm nhiễm và đau nhức trong cơ thể.
Giảm căng thẳng và chống lo âu: Chiết xuất methanolic từ vỏ cây hoa Sữa có tác dụng chống căng thẳng và cải thiện hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Đồng thời, chiết xuất ethanol từ lá cây được báo cáo là có tác dụng chống lo âu mạnh mẽ, giúp giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.
Hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch: Một số nghiên cứu cho thấy chiết xuất vỏ cây hoa Sữa giúp tăng cường hệ miễn dịch không đặc hiệu, tăng hoạt động thực bào và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh nhiễm trùng cơ hội.
Điều hòa kinh nguyệt và tăng tiết sữa: Chiết xuất từ cây hoa Sữa có tác dụng điều hòa kinh nguyệt và hỗ trợ tăng tiết sữa ở phụ nữ sau sinh. Tại Ấn Độ, hoa và vỏ cây hoa Sữa thường được dùng để giúp phụ nữ nuôi con bú ăn ngon miệng và tiết thêm sữa.
Sử dụng làm nước súc miệng: Với tính sát khuẩn cao, vỏ cây hoa Sữa thường được chiết xuất để sử dụng trong kem đánh răng hoặc sắc nước để súc miệng, giúp trị hôi miệng và viêm nướu hiệu quả.
Làm giảm khả năng sinh sản: Nghiên cứu trên chuột đực cho thấy, chiết xuất từ vỏ cây hoa Sữa có khả năng làm giảm trọng lượng tuyến tiền liệt, túi tinh và tinh hoàn, từ đó giảm khả năng sinh sản khi sử dụng lâu dài.
Hỗ trợ điều trị đái tháo đường: Chiết xuất methanol từ lá cây hoa Sữa có khả năng chống lại enzyme alpha-glucosidase, một yếu tố liên quan đến bệnh tiểu đường, giúp ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị đái tháo đường.
Tác dụng kiểm soát ung thư: Alkaloid trong cây hoa Sữa có tác dụng chống lại tế bào ung thư, đồng thời tăng khả năng sống sót cho các đối tượng thí nghiệm trong nghiên cứu. Loài cây này được đánh giá là có tiềm năng trong việc kiểm soát ung thư.
Đặc điểm cơ bản của hoa sữa
Hoa sữa thuộc loài cây thân gỗ, với chiều cao trung bình dao động từ 6 – 15m. Tốc độ sinh trưởng của cây thuộc mức trung bình và khá chậm ra hoa, không giống các loài hoa thân thảo như lay ơn, dừa cạn hay hoa ly. Thân cây Sưa phân thành nhiều nhánh, tán cây xòe rộng, tạo bóng mát che phủ cả một không gian lớn.
Khi còn non, cành cây được bao phủ bởi một lớp lông mịn màu vàng, vỏ cây có thể mang màu nâu vàng hoặc xám, tùy thuộc vào điều kiện khí hậu. Thân cây cũng xuất hiện các vết nứt dọc, tùy thuộc vào tuổi đời của cây, càng nhiều vết nứt thì cây càng già.
Lá cây sữa mọc theo kiểu cách điệu, dạng lá kép giống hình lông chim. Mỗi lá lớn thường có từ 9 – 17 lá chét mọc so le với cành. Lá có hình bầu dục, đầu nhọn, kích thước dài khoảng 5 – 9cm và rộng từ 3 – 5cm. Đặc biệt, mặt trên của lá có màu xanh đậm, trong khi mặt dưới lại mang màu trắng độc đáo. Những lá gần cuống thường lớn hơn các lá khác trên nhánh.
Hoa sữa thường mọc từ nách lá và có một điểm đặc biệt là cây thường nở hoa trước khi ra lá. Hoa mọc thành từng chùm, rủ xuống, với kích thước nhỏ, chỉ khoảng 1 – 2cm, và có mùi hương đặc trưng.
Thời điểm hoa bắt đầu nở là vào tháng 2 và nở rộ vào tháng 4 hàng năm, với hai màu sắc chủ đạo là trắng và vàng. Sau mùa hoa, cây bắt đầu cho quả. Quả của cây sữa có hình trứng đẹp, bên trong chứa 1 – 2 hạt.
Ý nghĩa biểu tượng của loài hoa
Hoa sữa không chỉ mang vẻ đẹp tinh khôi, dịu dàng mà còn gắn liền với câu chuyện về cô gái chờ đợi người yêu ra trận. Dù chàng không bao giờ trở về, nàng vẫn đau khổ, khóc đến hóa điên và quyết định ở lại một mình suốt đời, không yêu thêm ai.
Qua đó, hoa sữa trở thành biểu tượng của tình yêu cao cả, lòng chung thủy sắt son, thể hiện sự chờ đợi và mong nhớ người yêu, dù không biết bao giờ mới được đoàn tụ. Bên cạnh đó, hoa sữa còn mang ý nghĩa may mắn, hạnh phúc và hy vọng, nên mỗi khi hoa trổ bông, mọi người thường dùng hoa để trang trí, làm đẹp cho không gian sống.
Hoa sữa cũng gợi lại những cảm xúc sâu lắng, những kỷ niệm đáng nhớ về gia đình, người thân, bạn bè và tình yêu đôi lứa. Tùy vào tâm trạng và cảm xúc của mỗi người, hoa Sưa có thể mang đến những ý nghĩa khác nhau.
Đối với một số người, khung cảnh hoa sữa nở tạo cảm giác thư thái, nhẹ nhàng, giúp xua tan căng thẳng của cuộc sống. Nhưng với người khác, hoa Sưa có thể gợi lên nỗi buồn, sự day dứt, nhắc nhở về những kỷ niệm đau thương của quá khứ.
Vai trò của hoa sữa trong đời sống hàng ngày
Hoa sữa chủ yếu phân bố và phát triển mạnh ở khu vực phía Bắc Việt Nam, nơi có điều kiện khí hậu thuận lợi. Loài cây này không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống hàng ngày, từ trang trí không gian, lấy gỗ cho đến làm dược liệu chữa bệnh. Dưới đây là một số vai trò quan trọng của hoa sữa:
Làm đẹp không gian phố phường
Hoa sữa thường mọc nhiều ở các phố phường và ngõ ngách Hà Nội. Vào mùa hoa nở rộ, khoảng tháng 3, hoa sữa tô điểm cho khung cảnh phố xá trở nên lãng mạn và đặc sắc hơn. Đặc biệt, hoa sữa mang vẻ đẹp tinh khôi và ý nghĩa sâu sắc, vì vậy nó thường được người dân sử dụng để trang trí trong nhà, mang lại cảm giác ấm cúng và may mắn.
Phục vụ đời sống con người
Ngoài việc làm đẹp cảnh quan, cây hoa sữa còn có nhiều công dụng hữu ích trong đời sống:
Tạo bóng mát và lọc không khí: Là loài cây thân gỗ lớn, cứng cáp với tán xòe rộng, cây hoa sữamang lại bóng mát cho những khu vực dân cư, đồng thời giúp lọc sạch không khí, tạo nên môi trường sống trong lành.
Giữ đất và chống xói mòn: Nhờ bộ rễ ăn sâu và bám chắc vào đất, cây Sưa có tác dụng giữ đất, ngăn ngừa xói mòn, đặc biệt ở những khu vực gần bờ biển hoặc trên vỉa hè.
Lấy gỗ: Khi cây già đi và có đường kính lớn, gỗ sữa được sử dụng để sản xuất đồ nội thất cao cấp như bàn, ghế, tủ, giường. Ngoài ra, gỗ sữa còn được sử dụng để làm các sản phẩm phong thủy như vòng tay.
Công dụng chữa bệnh của hoa sữa
Theo nghiên cứu, cây hoa sữa có khả năng kháng khuẩn và hỗ trợ điều trị một số bệnh thông thường. Một số bài thuốc từ cây hoa Sưa có thể kể đến như:
Làm trắng răng: Gỗ sữa được nghiền thành bột mịn, pha với nước và dùng để đánh răng giúp làm trắng và sạch răng.
Trị bầm tím: Bột gỗ sữa trộn với nước ấm có thể đắp lên các vùng da bị bầm tím, đau nhức để giảm sưng đau.
Chữa bệnh ngoài da: Các bệnh ngoài da như chàm, ghẻ lở có thể được điều trị bằng cách kết hợp gỗ sữa với một số thành phần dược liệu khác như diếp cá, hùng hoàng, cam thảo.
Chữa bệnh xương khớp: Người già bị sưng khớp, đau khớp có thể dùng bột gỗ Sưa trộn với dấm ăn để xoa bóp, giúp giảm đau và cải thiện tình trạng cứng khớp.
Hoa sữa trở thành cảm hứng trong thơ ca
Vẻ đẹp thanh tao và mùi thơm quyến rũ của hoa sữa đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều nhà thơ, nghệ sĩ. Những bông hoa trắng tinh khôi, nở rộ giữa mùa xuân đã làm xao xuyến biết bao tâm hồn yêu hoa và góp phần vào nhiều tác phẩm thơ ca.
Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về lý do tại sao loài cây này được gọi là hoa Sữa, cũng như khám phá những đặc điểm và ý nghĩa sâu sắc mà hoa Sữa mang lại. Loài hoa này không chỉ làm đẹp cho phố phường mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần và gắn liền với nhiều câu chuyện thú vị. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm thông tin hữu ích về các loài cây, hoa khác, đừng quên truy cập tapl.edu.vn để cập nhật những bài viết mới nhất.